Η φράση είναι παροιμιακή (από το 1922), την έθεσε στην ευρύτερη κυκλοφορία ο Τζ Φ Κέννεντι το 1962 και από τότε είναι η φράση σούπα όλων των πρωθυπουργών/ηγετών και υπουργών οικονομίας του πλανήτη. Με δεδομένη την εντόνως «τουνελώδη» σημερινή μας κατάσταση και την αγωνία, των μεν ηγετών μας να μας πείσουν ότι υπάρχει όντως αυτό το φως, ημών δε των υποτελών να το αντικρύσουμε, έχει ενδιαφέρον να δούμε την άποψη ενός οραματιστή καπιταλιστή.
Για τους ανθρώπους της υψηλής τεχνολογίας είναι κοινός τόπος: μέσα στις επόμενες δεκαετίες οι υπολογιστές θα προσεγγίσουν και πιθανότατα θα ξεπεράσουν την ανθρώπινη ευφυΐα. Ο Larry Page της Google, ας πούμε, σε μια ομιλία του το 2007 στο ετήσιο συνέδριο του Αμερικανικού Συνδέσμου για την Πρόοδο της Επιστήμης, είπε ότι «έχουμε μερικούς ανθρώπους στην Google, οι οποίοι προσπαθούν σκληρά και σε μεγάλη κλίμακα να κατασκευάσουν τεχνητή νοημοσύνη. Και δεν είναι τόσο μακριά από το να το πετύχουν όσο νομίζουν οι περισσότεροι άνθρωποι».
Ο πολύς Ray Kurzweil (The Singularity Is Near) είναι κατηγορηματικός: προφητεύει με ακρίβεια το έτος 2029 ως το έτος σύγκλισης ανθρώπου – υπολογιστή. Αν και μπορεί κανείς να τους θεωρήσει υπερβολικούς, δεν μπορεί ωστόσο να αμφισβητήσει το γεγονός ότι στα χρόνια που έρχονται οι υπολογιστές και τα ρομπότ θα ενισχυθούν σημαντικά (αν όχι δραματικά).
Με αυτά δεδομένα, προκύπτει ένα ερώτημα τεράστιας σημασίας: πώς θα επηρεαστεί η αγορά εργασίας;
Πριν δοκιμάσουμε κάποια απάντηση, ας φανταστούμε ότι είμαστε επιχειρηματίες και διοικούμε μια επιχείρηση. Τι μας πονοκεφαλιάζει;
Οι διακοπές των εργαζομένων, οι κανόνες ασφαλείας, οι αναρρωτικές άδειες, οι χαμηλές επιδόσεις, οι άδειες εγκυμοσύνης, κλπ. Τέτοια πράγματα.
Πώς θα μας φαινόταν αν είχαμε στη διάθεσή μας μια μηχανή που θα έκανε αδιαμαρτύρητα τη δουλειά της, δεν θα ζητούσε άδειες, δε θα αρρώσταινε, θα ήταν μονίμως αποδοτική κλπ …και όλα αυτά μόνο με λίγα έξοδα συντήρησης;
Ακόμα κι αν οι υπολογιστές δεν γίνουν τόσο ευφυείς όσο οι άνθρωποι, υπάρχει μια σειρά εργασιών ρουτίνας που κάνουν οι περισσότεροι άνθρωποι και οι οποίες δεν απαιτούν ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα νοημοσύνης, ούτε ιδιαίτερη σκέψη. Είναι ένας από τους λόγους που πολλές δουλειές είναι βαρετές.
Πολλοί θεωρούν ότι όταν η τεχνολογία φτάσει σε ένα ορισμένο επίπεδο που επηρεάζει την αγορά εργασίας και την οικονομία γενικότερα, η αόρατη χείρα της ελεύθερης αγοράς, θα κάνει τη δουλειά της.
Αυτή είναι μια υπόθεση πολύ ασταθής. Γιατί ακόμα κι κάνει τη δουλειά της η χείρα αυτή, μπορεί να την κάνει σε σημαντικά μεγάλο χρονικό διάστημα με απίστευτες κοινωνικές συνέπειες. Η οικονομία και η πολιτική, δεν λειτουργεί σαν την τεχνολογία, δυστυχώς για τους φιλελεύθερους που την φαντασιώνονται έτσι (αφού συνήθως δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης και είναι κατά κανόνα βολεμένοι).
Η ελεύθερη οικονομία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς μια ισχυρή αγορά εργασίας. Η εργασία είναι αυτή που δημιουργεί εισόδημα – και κατά επέκταση αγοραστική δύναμη – και τροφοδοτεί την ελεύθερη οικονομία. Αν, επομένως, σε κάποια φάση οι μηχανές αντικαταστήσουν τους ανθρώπους σε σημαντικό ποσοστό, τι θα γίνει; Πώς θα τροφοδοτείται η οικονομία; Μήπως αυτό οδηγήσει τελικά στην καταστροφή του καπιταλισμού;
Με δεδομένο ότι η τεχνολογία εξελίσσεται εκθετικά και όχι γραμμικά, αυτό μπορεί να συμβεί πολύ πιο γρήγορα από όσο περιμένουμε.
Για να απαντήσει σε όλα αυτά τα ερωτήματα, ο Martin Ford, έγραψε ένα ενδιαφέρον βιβλίο με τίτλο «THE LIGHTS IN THE TUNNEL», στο οποίο, ξεκινώντας με την υπόθεση ότι σε κάποια χρόνια στο μέλλον οι μηχανές θα έχουν αντικαταστήσει ένα σημαντικό ποσοστό της ανθρώπινης εργασίας, προσπαθεί να διερευνήσει τους πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων και επιβίωσης του συστήματος της ελεύθερης οικονομίας.
Το ενδιαφέρον είναι ότι καταλήγει σε συμπεράσματα παρόμοια με αυτά του Μαρξ περί υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου, μαζικής ανεργίας, μείωσης μισθών, μείωσης ζήτησης, μείωσης κερδών και τελικής κατάρρευσης.
Ως επιχειρηματίας και θιασώτης της ελεύθερης αγοράς, φρίττει στην ιδέα της περαιτέρω επαλήθευσης του Μαρξ και δοκιμής πλέον των ιδεών του σε πλανητικό επίπεδο και σε ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες, δηλ., σε εφαρμογή τους στις συνθήκες στις οποίες αναφέρονται.
Προσπαθεί να δώσει λύσεις διεξόδου και διάσωσης από τη μεριά του επιχειρηματία και τεχνολογιστή, όπως είχε κάνει ο Κέυνς στο μεσοπόλεμο από την πλευρά του οικονομολόγου.
Θα τα δούμε σιγά σιγά σε επόμενα ποστ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου